Warszawska Opera Kameralna | leksykon OPERA ENTER

LEKSYKON

W Internecie możecie znaleźć mnóstwo informacji o operze. Chcąc Wam ułatwić orientację w tym prawdziwym gąszczu proponujemy zapoznanie się z podstawowymi pojęciami dotyczącymi opery, czy nieznanymi terminami z obcych języków.

bel canto – „piękny śpiew” (z wł.); styl włoskiej opery, którego szczególną cechą były przyjemne dla ucha melodie, podkreślające urodę głosu oraz umiejętności śpiewaków. Rozbrzmiewały one w ariach, obok których pojawiały się kontrastujące z nimi recytatywy.
Styl bel canto narodził się w baroku. Rozsławili go jednak głównie kompozytorzy tworzący w XIX wieku, tacy jak Gaetano Donizetti, Vincenzo Bellini oraz – Gioacchino Rossini.

ensemble (czyt. ansambl) – zespół, scena zespołowa

diwa – słynna śpiewaczka, gwiazda i wielka dama opery; w XX wieku i obecnie takimi diwami były Maria Callas, Elisabeth Schwarzkopf, Mirella Freni, Cecilia Bartoli, Anna Netrebko i inne.

intryga – konflikt, nieporozumienie, problem, na którym skupia się i wokół którego rozgrywa się akcja opery.

dyrygent – muzyk, który stojąc naprzeciwko orkiestry i wymachując cienką batutą, swoimi ruchami wskazuje puls orkiestrze oraz śpiewakom i innym artystom występującym na scenie, podaje także tempo, wejścia, charakter i czuwa nad całością wykonania.

fosa – inaczej: kanał orkiestrowy znajdujący się przed sceną i częściowo schowany pod nią, pozwalający orkiestrze być mniej widoczną, tak aby łatwiej było skupić się na tym, co dzieje się na scenie, w samym przedstawieniu operowym.

libretto – (z wł. książeczka); tekst opery, stanowiący podstawę opracowania muzycznego. Libretto składa się z opisów scen, intrygi oraz tekstów arii i recytatywów (fragmentów śpiewanych naśladujących mowę) śpiewanych przez poszczególne postacie, a także – rzadko, ale i tak się zdarza – mówionych.

napisy – współcześnie jest już regułą, że u góry (w niektórych teatrach operowych u dołu) sceny równolegle z akcją opery wyświetlany jest tekst libretta przetłumaczony na lokalny język, czyli w Polsce – na język polski.

orkiestra i instrumenty:

Orkiestra składa się z muzyków grających na różnych instrumentach. Podzielone są one na grupy, w których gra od 1 do kilkunastu instrumentalistów, takie jak skrzypce I i II, altówki, wiolonczele oraz kontrabasy (razem to instrumenty smyczkowe tworzące tzw. kwintet), instrumenty dęte drewniane, blaszane oraz perkusyjne.
Na scenie lub (w operze) w kanale orkiestrowym ustawione są zawsze w podobny sposób, w kręgu, tak, aby każdy muzyk mógł widzieć dyrygenta.

recytatywy i klawesyn:

W operze występują momenty, kiedy śpiewacy nie śpiewają arii, lecz rozmawiają ze sobą lub opowiadają coś albo komentują, „głośno myśląc” i, na przykład, planując dalszą intrygę. Śpiewają wówczas w sposób, który swoją melodią i rytmem naśladuje mowę (można powiedzieć, że śpiewają „prozą”), a ich śpiewowi najczęściej towarzyszy tylko klawesyn, tak aby łatwiej było zrozumieć słowa.

Klawesyn to instrument, który brzmi trochę jak gitara o wielu strunach, choć wygląda jak kuzyn (a raczej starszy brat) fortepianu. Posiada klawiaturę i podobny kształt. Jest jednak mniejszy, a jego dźwięk cichszy – powstaje przez szarpanie strun za pomocą mechanizmu.

Recytatyw z towarzyszeniem klawesynu, to tak zwany recytatyw secco (suchy, surowy).

Bywają też recytatywy akompaniowane, wtedy śpiewakowi towarzyszy orkiestra.

rodzaje głosów występujących w operze (od najwyższego w skali, czyli śpiewającego najwyższe, cienkie dźwięki, po najniższy):

Żeńskie – sopran koloraturowy i liryczny i dramatyczny, alt, kontralt

Męskie – tenor liryczny, bohaterski, kontratenor, baryton,bas-baryton, bas

scena – zarówno miejsce, podest na którym rozgrywa się opera (nie mylić z miejscem akcji!) jak i najkrótszy fragment opery; najczęściej nową scenę wyznacza zmiana śpiewających osób.

scenografia – dekoracje i kostiumy:

Nie byłoby opery bez pięknych strojów i dekoracji, a niekiedy skomplikowanych konstrukcji, pozwalających na wydobycie odpowiednich efektów – przesuwających się dźwigni, które mogą śpiewaka lub część dekoracji unieść w górę, schodów i zapadni, które znowu są pomocne jeśli ktoś ma się na przykład… zapaść pod ziemię.

Dekoracje i stroje pozwalają zorientować się w akcji, stworzyć odpowiedni nastrój, oraz rozpoznać charakter danej postaci czy sceny. Niekiedy scenografia bywa bardzo dekoracyjna, innym razem – skromna i symboliczna. We współczesnych produkcjach operowych bardzo ważnym elementem scenografii jest oświetlenie, umożliwiające różne, ciekawe efekty. Przygotowaniem scenografii zajmuje się scenograf, a kostiumów – kostiumolog.





LEKSYKON W Internecie możecie znaleźć mnóstwo informacji o operze. Chcąc Wam ułatwić orientację w tym prawdziwym gąszczu proponujemy zapoznanie się z podstawowymi pojęciami dotyczącymi opery, czy nieznanymi terminami z obcych języków. *bel canto* – „piękny śpiew” (z wł.); styl włoskiej opery, którego szczególną cechą były przyjemne dla ucha melodie, podkreślające urodę głosu oraz umiejętności śpiewaków. Rozbrzmiewały one w ariach, obok których pojawiały się kontrastujące z nimi recytatywy. Styl bel canto narodził się w baroku. Rozsławili go jednak głównie kompozytorzy tworzący w XIX wieku, tacy jak Gaetano Donizetti, Vincenzo Bellini oraz – Gioacchino Rossini. ensemble (czyt. ansambl) – zespół, scena zespołowa diwa – słynna śpiewaczka, gwiazda i wielka dama opery; w XX wieku i obecnie takimi diwami były Maria Callas, Elisabeth Schwarzkopf, Mirella Freni, Cecilia Bartoli, Anna Netrebko i inne. intryga – konflikt, nieporozumienie, problem, na którym skupia się i wokół którego rozgrywa się akcja opery. dyrygent – muzyk, który stojąc naprzeciwko orkiestry i wymachując cienką batutą, swoimi ruchami wskazuje puls orkiestrze oraz śpiewakom i innym artystom występującym na scenie, podaje także tempo, wejścia, charakter i czuwa nad całością wykonania. fosa – inaczej: kanał orkiestrowy znajdujący się przed sceną i częściowo schowany pod nią, pozwalający orkiestrze być mniej widoczną, tak aby łatwiej było skupić się na tym, co dzieje się na scenie, w samym przedstawieniu operowym. libretto – (z wł. książeczka); tekst opery, stanowiący podstawę opracowania muzycznego. Libretto składa się z opisów scen, intrygi oraz tekstów arii i recytatywów (fragmentów śpiewanych naśladujących mowę) śpiewanych przez poszczególne postacie, a także – rzadko, ale i tak się zdarza – mówionych. napisy – współcześnie jest już regułą, że u góry (w niektórych teatrach operowych u dołu) sceny równolegle z akcją opery wyświetlany jest tekst libretta przetłumaczony na lokalny język, czyli w Polsce – na język polski. orkiestra i instrumenty: Orkiestra składa się z muzyków grających na różnych instrumentach. Podzielone są one na grupy, w których gra od 1 do kilkunastu instrumentalistów, takie jak skrzypce I i II, altówki, wiolonczele oraz kontrabasy (razem to instrumenty smyczkowe tworzące tzw. kwintet), instrumenty dęte drewniane, blaszane oraz perkusyjne. Na scenie lub (w operze) w kanale orkiestrowym ustawione są zawsze w podobny sposób, w kręgu, tak, aby każdy muzyk mógł widzieć dyrygenta. recytatywy i klawesyn: W operze występują momenty, kiedy śpiewacy nie śpiewają arii, lecz rozmawiają ze sobą lub opowiadają coś albo komentują, „głośno myśląc” i, na przykład, planując dalszą intrygę. Śpiewają wówczas w sposób, który swoją melodią i rytmem naśladuje mowę (można powiedzieć, że śpiewają „prozą”), a ich śpiewowi najczęściej towarzyszy tylko klawesyn, tak aby łatwiej było zrozumieć słowa. Klawesyn to instrument, który brzmi trochę jak gitara o wielu strunach, choć wygląda jak kuzyn (a raczej starszy brat) fortepianu. Posiada klawiaturę i podobny kształt. Jest jednak mniejszy, a jego dźwięk cichszy – powstaje przez szarpanie strun za pomocą mechanizmu. Recytatyw z towarzyszeniem klawesynu, to tak zwany recytatyw secco (suchy, surowy). Bywają też recytatywy akompaniowane, wtedy śpiewakowi towarzyszy orkiestra. rodzaje głosów występujących w operze (od najwyższego w skali, czyli śpiewającego najwyższe, cienkie dźwięki, po najniższy): Żeńskie – sopran koloraturowy i liryczny i dramatyczny, alt, kontralt Męskie – tenor liryczny, bohaterski, kontratenor, baryton,bas-baryton, bas scena – zarówno miejsce, podest na którym rozgrywa się opera (nie mylić z miejscem akcji!) jak i najkrótszy fragment opery; najczęściej nową scenę wyznacza zmiana śpiewających osób. scenografia – dekoracje i kostiumy: Nie byłoby opery bez pięknych strojów i dekoracji, a niekiedy skomplikowanych konstrukcji, pozwalających na wydobycie odpowiednich efektów – przesuwających się dźwigni, które mogą śpiewaka lub część dekoracji unieść w górę, schodów i zapadni, które znowu są pomocne jeśli ktoś ma się na przykład… zapaść pod ziemię. Dekoracje i stroje pozwalają zorientować się w akcji, stworzyć odpowiedni nastrój, oraz rozpoznać charakter danej postaci czy sceny. Niekiedy scenografia bywa bardzo dekoracyjna, innym razem – skromna i symboliczna. We współczesnych produkcjach operowych bardzo ważnym elementem scenografii jest oświetlenie, umożliwiające różne, ciekawe efekty. Przygotowaniem scenografii zajmuje się scenograf, a kostiumów – kostiumolog.